Το βάρος μας, η άσκηση, το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, η ηλικία στην οποία θα γίνει μητέρα μία γυναίκα και αν θα θηλάσει το μωρό της, είναι μερικές από τις παραμέτρους της ζωής μας που τις περισσότερες φορές είναι στο χέρι μας να αλλάξουμε.
Μπορούμε να αυξήσουμε ή να μειώσουμε τις πιθανότητες να εκδηλώσουμε καρκίνο του μαστού, ανάλογα με τις αποφάσεις μας σχετικά με αυτούς τους τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου, όπως το βάρος μας, το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ.
Κατανάλωση αλκοόλ
Η κατανάλωση αλκοόλ συνδέεται σαφώς με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του μαστού. Ο κίνδυνος αυξάνεται ανάλογα με την ποσότητα αλκοόλ που καταναλώνει μία γυναίκα:
- 1 αλκοολούχο ποτό την ημέρα σημαίνει 7%-10% υψηλότερος κίνδυνος
- 2-3 ποτά την ημέρα σημαίνει 20% υψηλότερος κίνδυνος
Κάπνισμα
Το κάπνισμα φαίνεται πως συνδέεται με υψηλότερο κίνδυνο καρκίνου του μαστού σε νεότερες, προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες.
Οι γυναίκες που άρχισαν να καπνίζουν πριν από τουλάχιστον 10 χρόνια και δεν το έχουν κόψει, φαίνεται να έχουν περίπου 10% υψηλότερο κίνδυνο καρκίνου του μαστού από τις γυναίκες που δεν έχουν καπνίσει ποτέ.
Το κάπνισμα μπορεί επίσης να αυξήσει τις πιθανότητες επιπλοκών κατά τη θεραπεία του καρκίνου του μαστού, όπως:
- βλάβη στους πνεύμονες από ακτινοθεραπεία
- δυσκολία επούλωσης μετά από χειρουργική επέμβαση και αποκατάσταση μαστού
- υψηλότερο κίνδυνο θρόμβων κατά τη λήψη φαρμάκων ορμονικής θεραπείας
Παχυσαρκία
Οι υπέρβαρες και οι παχύσαρκες γυναίκες έχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν καρκίνο του μαστού μετά την εμμηνόπαυση.
Πριν από την εμμηνόπαυση, οι ωοθήκες μιας γυναίκας παράγουν το μεγαλύτερο μέρος των οιστρογόνων και ο λιπώδης ιστός ένα μικρό μέρος.
Μετά την εμμηνόπαυση, όταν πλέον οι ωοθήκες σταματούν να παράγουν οιστρογόνα, τα περισσότερα οιστρογόνα προέρχονται από τον λιπώδη ιστό. Όταν μία γυναίκα έχει περισσότερο λιπώδη ιστό μετά την εμμηνόπαυση, μπορεί να έχει αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων και μεγαλύτερες τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου του μαστού.
Οι υπέρβαρες γυναίκες έχουν συνήθως και υψηλότερα επίπεδα ινσουλίνης στο αίμα, που συνδέονται με τον καρκίνο του μαστού.
Η σχέση του βάρους με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού είναι πολύπλοκη:
- Ο κίνδυνος καρκίνου του μαστού μετά την εμμηνόπαυση είναι υψηλότερος για τις γυναίκες που πήραν βάρος ως ενήλικες. Για τις γυναίκες που είναι υπέρβαρες ή παχύσαρκες πριν από την εμμηνόπαυση, ο κίνδυνος είναι στην πραγματικότητα χαμηλότερος. Η επιστημονική κοινότητα δεν έχει καταλήξει στα αίτια.
Το βάρος μπορεί επίσης να έχει διαφορετικές επιπτώσεις σε διαφορετικούς τύπους καρκίνου του μαστού. Για παράδειγμα:
- Το υπερβολικό βάρος μετά την εμμηνόπαυση συνδέεται περισσότερο με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του μαστού θετικού σε ορμονικούς υποδοχείς.
- Μελέτες δείχνουν ότι το υπερβολικό βάρος πριν από την εμμηνόπαυση μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης του πιο σπάνιου τριπλά αρνητικού καρκίνου του μαστού.
Άσκηση
Η τακτική σωματική δραστηριότητα, ακόμα και λίγες ώρες την εβδομάδα, έχει φανεί ότι μειώνει τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού, ειδικά σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση.
Το πώς ακριβώς η σωματική δραστηριότητα μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού δεν είναι ξεκάθαρο. Εκτιμάται ότι μπορεί να οφείλεται στο πόσο επηρεάζει το σωματικό βάρος, τη φλεγμονή και τα επίπεδα ορμονών στον οργανισμό της γυναίκας.
Η Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία συνιστά στους ενήλικες να κάνουν 2,5 έως 5 ώρες μέτριας έντασης σωματική δραστηριότητα την εβδομάδα ή 70 λεπτά έως 2,5 ώρες έντονης δραστηριότητας ή και συνδυασμό των αυτών. Ιδανικά θα έπρεπε να ασκούμαστε 5 ώρες την εβδομάδα.
Ορμονική θεραπεία στην εμμηνόπαυση
Η ορμονοθεραπεία με οιστρογόνα ή σε συνδυασμό με προγεστερόνη χρησιμοποιείται εδώ και πολλά χρόνια για την ανακούφιση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης και την πρόληψη της οστεοπόρωσης. Συχνά ονομάζεται θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης.
Η συνδυασμένη ορμονοθεραπείας μετά την εμμηνόπαυση αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού μετά από περίπου 4 χρόνια χρήσης. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η συνδυασμένη ορμονοθεραπεία αυξάνει επίσης την πιθανότητα ο καρκίνος να εντοπιστεί σε πιο προχωρημένο στάδιο.
Ο κίνδυνος καρκίνου του μαστού φαίνεται πως μειώνεται εντός περίπου 5 ετών από τη διακοπή της θεραπείας, αν και ο αυξημένος κίνδυνος δεν εξαφανίζεται εντελώς.
Οι μελέτες που έχουν γίνει για τη θεραπεία με οιστρογόνα μετά την εμμηνόπαυση, δεν κατέληξαν σε σαφή συμπεράσματα.
Τα δεδομένα δείχνουν ότι δεν υπάρχουν πολύ σημαντικοί λόγοι για τη χρήση ορμονοθεραπείας μετά την εμμηνόπαυση (είτε συνδυασμένης είτε μόνο με οιστρογόνα) εκτός βέβαια από πιθανή βραχυπρόθεσμη ανακούφιση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης.
Η απόφαση για χρήση θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης στην εμμηνόπαυση πρέπει να λαμβάνεται από τη γυναίκα και τον γιατρό της, αφού υπολογίσουν τους πιθανούς κινδύνους και τα οφέλη. Εάν αποφασίσουν ότι πρέπει να κάνει θεραπεία για σοβαρά συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, είναι συνήθως καλύτερο να παίρνει την χαμηλότερη δόση που έχει αποτελέσματα για τη γυναίκα και για όσο το δυνατόν μικρότερο χρονικό διάστημα.
Μητρότητα
Οι γυναίκες που δεν έχουν κάνει παιδιά ή που απέκτησαν το πρώτο τους παιδί μετά την ηλικία των 30 ετών, έχουν ελαφρώς υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν καρκίνο του μαστού. Οι πολλές εγκυμοσύνες ή η πρώτη γέννα σε νεαρή ηλικία συνδέονται με μειωμένο κίνδυνο καρκίνου του μαστού.
Η σχέση της εγκυμοσύνης όμως με τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού είναι πολύπλοκη. Για παράδειγμα, ο κίνδυνος να εμφανίσει μία γυναίκα καρκίνο του μαστού είναι πιο αυξημένος την πρώτη δεκαετία μετά την απόκτηση του παιδιού της. Ο κίνδυνος αυτός μειώνεται όσο περνούν τα χρόνια.
Θηλασμός
Οι περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι ο θηλασμός μπορεί να μειώσει ελαφρώς τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού, ειδικά εάν συνεχιστεί για ένα χρόνο ή περισσότερο.
Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι ο θηλασμός μειώνει τον συνολικό αριθμό των εμμηνορροϊκών κύκλων της γυναίκας κατά τη διάρκεια της ζωής της. Το ίδιο συμβαίνει όταν μία γυναίκα είχε για πρώτη φορά περίοδο σε μεγαλύτερη ηλικία ή έχει πρόωρη εμμηνόπαυση.
Αντισύλληψη
Οι περισσότερες μελέτες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες που χρησιμοποιούν αντισυλληπτικά χάπια έχουν ελαφρώς υψηλότερο κίνδυνο καρκίνου του μαστού. Μέσα σε 10 χρόνια από τη στιγμή που θα σταματήσουν τα χάπια, τα ποσοστά κινδύνου φαίνεται πως επανέρχονται στο φυσιολογικό.
Πηγές:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21263102/
Xue F, Willett WC, Rosner BA, Hankinson SE, Michels KB. Cigarette smoking and the incidence of breast cancer. Arch Intern Med. 171(2):125-133, 2011.
https://www.breastcancer.org/risk/risk-factors/smoking